Het politieke klimaat in de jaren tachtig is ongunstig voor kleine partijen. CDA, PvdA en VVD domineren. Terwijl de drie kleine protestants-christelijke partijen tamelijk stabiel blijven, hebben de drie partijen ter linkerzijde van de PvdA het zwaar. Bij de verkiezingen in 1977 lijden PPR, CPN en PSP grote verliezen: tien van de zestien zetels. In 1986 volgt een nieuw verkiezingsdrama: de CPN verdwijnt uit de Kamer; de PPR en de PSP houden respectievelijk twee en een zetel over.
Vanaf 1977 gaan stemmen op voor onderlinge samenwerking. De obstakels blijken echter lange tijd te groot. Op lokaal en provinciaal niveau komen weliswaar programcolleges tot stand en in 1984 en 1989 nemen de drie partijen onder de naam Groen Progressief Akkoord deel aan de verkiezingen van het Europees Parlement. Maar op nationaal niveau staan onderlinge tegenstellingen een samenwerking, laat staan een fusie, in de weg. Vooral de PSP ligt lange tijd dwars. Dat verandert als die partij Andrée van Es kiest als opvolger van Fred van der Spek. Begin 1989 stranden gesprekken echter opnieuw, ditmaal omdat het PPR-bestuur onoverkomelijke bezwaren heeft.
De plotselinge val van het kabinet-Lubbers II in mei 1989 zorgt voor een ommezwaai. In alle drie de partijen blijkt de steun onder de leden voor vergaande samenwerking groot. De standpunten zijn naar elkaar toegegroeid. Binnen de CPN en de PSP staat het traditionele communistische en pacifistische gedachtengoed niet meer voorop en komt er meer aandacht voor thema’s als feminisme en milieubescherming. Deze convergentie zorgt ervoor dat de drie partijen al in mei 1989 een akkoord sluiten over een gezamenlijke verkiezingsdeelname als één fractie onder de naam Groen Links. Ook de EVP treedt tot dit akkoord toe.
Het blijkt moeilijk een nieuwe identiteit te vinden. De verkiezingsuitslag – zes zetels – valt tegen. In het partijprogramma is de spanning tussen ‘groen’ en ‘links’ duidelijk zichtbaar. De kandidatenlijst bevat veel ‘oude’ namen: naast Van Es figureren ook Ina Brouwer (oud CPN-leidster) en Ria Beckers (PPR). De laatste wordt fractievoorzitter.
Op 25 november 1990 wordt de nieuwe partij Groen Links opgericht. In de loop van 1991 heffen de oorspronkelijke partijen zich op. In 1992 wordt de spatie in de naam afgeschaft. Pas in de loop van de jaren negentig ontwikkelt GroenLinks zich tot een volwaardige oppositiepartij.
