‘Ik zat met een grote fractie die voor driekwart bestond uit jonge, ambitieuze en goedgebekte politici die allemaal hun plaats in de parlementaire historie wilden bevechten. Het leidde tot veel spanningen en confrontaties. Soms was ik bang de telefoon op te nemen, uit angst dat er weer iets aan de hand was.'[1]
Op 20 april 1982 koos de VVD-Tweede Kamerfractie de 32-jarige Ed Nijpels (1950) als nieuwe voorzitter. Hij werd daarmee ook de leider van de VVD, als opvolger van Hans Wiegel, die Commissaris van de Koningin in Friesland werd. Door zijn snelle spreken en zijn jongensachtige voorkomen omschreef een parlementaire columnist hem als een ‘dartel veulen in de parlementaire wei’ die weldra ‘als trekpaard’ aan de slag zou moeten om de electorale successen van zijn voorganger te evenaren. Daarin slaagde Nijpels wonderwel.
Ed Nijpels, Foto: Marcel Antonisse, Nationaal Archief / Anefo
In de campagne voor de Kamerverkiezingen in september 1982 maakten Nijpels en ‘zijn’ VVD met de slogan ‘Gewoon jezelf kunnen zijn’ individuele vrijheid tot speerpunt van het liberalisme. De VVD klom van 26 naar 36 zetels, met 23 procent van de stemmen was dat het beste resultaat ooit. CDA en VVD vormden vervolgens samen het kabinet-Lubbers I, dat zich voornam met een strak regeerakkoord flink te gaan bezuinigen.
Nijpels bleef als fractievoorzitter in de Kamer om zich van daaruit met een uitgesproken rechts geluid te profileren ten opzichte van Lubbers. Het dichtgetimmerde regeerakkoord beperkte de speelruimte van het parlement. Kritiek hierop pareerde Nijpels door in 1984 het begrip ‘strategisch monisme’ te munten: de gedetailleerde afspraken waren nodig voor een stabiele politieke koers en zouden voorkomen dat een grote centrumpartij (het CDA) tussentijds met andere partijen in zee ging en de kleine coalitiepartner liet zitten.
Het managen van de flink gegroeide fractie bleek voor Nijpels geen eenvoudige taak. Daar kwam bij dat zowel in als rond de fractie mensen betrokken raakten bij allerlei schandaaltjes en ophef. Ook enkele VVD-ministers kwamen negatief in het nieuws. De meest in het oog springende affaire was die rond scheepsbouwconcern RSV, waarbij vicepremier en minister van Economische Zaken Gijs van Aardenne betrokken was. Die schandalen kleefden ook aan Nijpels’ persoonlijke imago, en bij de Tweede Kamerverkiezingen van 1986 verloor de VVD onder zijn aanvoering negen zetels. Hierop koos de fractie Joris Voorhoeve als nieuwe voorzitter. Nijpels kreeg als minister van VROM een post in het tweede kabinet-Lubbers.
