“Ik heb aan niemand de pest maar mijn tong is scherp.” [1]
Fred van der Spek (1923-2017) was een gedreven vertolker van het linkse geweten. Jarenlang was hij het gezicht van de Pacifistisch Socialistische Partij (PSP), waarvan hij in 1957 medeoprichter was. Aanvankelijk was Van der Spek lid van de Eerste Kamer, vanaf februari 1967 maakte hij deel uit van de fractie van de Tweede Kamer. Toen de partij in 1977 haar tweede zetel verloor moest hij de Kamer verlaten maar keerde in januari 1978 weer terug toen Bram van der Lek wegens gezondheidsredenen zijn zetel moest opgeven.

Fred van der Spek. Foto: Koen Suyk, Nationaal Archief / Anefo
Van der Spek zou tot juni 1986 Kamerlid zijn. Bij de verkiezingen in 1981 en 1982 was hij lijsttrekker. Met succes: de PSP haalde beide keren drie zetels binnen. Hij bleef fractievoorzitter. Binnen en buiten het parlement kwam hij op voor een onverzettelijke beginselpolitiek. Het PSP-programma bepleitte totale ontwapening, socialisatie van alle productiemiddelen en afschaffing van het koningshuis.
Interne partijtwisten deden hem uiteindelijk de das om. In de loop van de jaren 1980 gingen in de PSP stemmen op voor samenwerking met de twee andere kleine linkse partijen, de CPN en de PPR. Van der Spek was hier mordicus tegen. Hij verafschuwde het ‘sociaaldemocratiseringsproces’ van een beginselpartij.[2] Aanvankelijk was zijn prestige groot genoeg om de druk te weerstaan. Maar in december 1985 ging het fout op het partijcongres dat moest beslissen wie in mei 1986 de PSP-lijst zou aanvoeren. De ‘Spekkianen’ dolven het onderspit. Met een ruime meerderheid koos het congres voor Andrée van Es, nummer twee in de fractie en voorstander van ‘klein-linkse’ samenwerking.
Niet zonder rancune zegde Van der Spek zijn partijlidmaatschap op. Zijn zetel gaf hij niet op. Hoewel hij van mening was dat zetels ‘aan partijen toebehoren en niet aan personen’, meende hij dat er in zijn geval sprake was van een uitzondering omdat niet hij, maar de partij van mening was veranderd.[3] Vanaf 17 december 1985 vormde hij een eenmansfractie. Pogingen om een nieuwe revolutionair-socialistische partij, de Partij voor Socialisme en Ontwapening, te lanceren mislukten. Van der Spek keerde na de verkiezingen niet terug in de Kamer. De PSP behaalde slechts één zetel.