Op 11 maart 1980 werd een nieuwe politieke partij opgericht die veel reuring zou gaan veroorzaken gedurende de jaren tachtig: de Centrumpartij (CP). Onder de oprichters van deze partij bevonden zich voormalige leden van de Nederlandse Volksunie, die zich niet konden vinden in de radicale koers van Volksunie-leider Joop Glimmerveen. De Centrumpartij plaatste zich buiten het politieke spectrum door zich “niet links niet rechts” te noemen. Onder leiding van de politicoloog Hans Janmaat en de jurist Alfred Vierling politiseerde de partij het thema ‘migratie’ en werd ze al snel als fascistisch bestempeld wegens haar sterk nationalistische gedachtegoed.
De ideologie van de CP was opgebouwd rondom verheerlijking van de Nederlandse identiteit. De uitheemse culturen van migranten richtten volgens de partij deze identiteit ten gronde door Nederlandse gewoonten en gebruiken te trachten te verbieden. Daarnaast leidde de toenemende bevolkingsdruk als gevolg van immigratie in haar ogen onvermijdelijk tot milieubederf, wat moest worden tegengegaan gezien de waarde die de natuur bezat binnen de nationale cultuur. Ten derde stelde de CP dat de rechtsstaat was ‘verloederd’ door een vergevingsgezinde houding ten opzichte van criminaliteit. Om de criminaliteit in te dammen en het gevoel van veiligheid terug te brengen in de maatschappij pleitte de CP voor strengere handhaving en uitbreiding van het politieapparaat. Gedurende de jaren tachtig won de CP gestaag aan aanhang en bij de verkiezingen van 8 september 1982 verkreeg de partij onder aanvoering van Hans Janmaat een zetel in de Tweede Kamer. De CP riep veel weerstand op in de samenleving, onder andere via demonstraties tegen de opkomst van extreemrechts. In de Tweede Kamer leidde het tot een isolement van Janmaat.
Affiche CP Tweede Kamerverkiezingen 1986. DNPP
De groei van de partij zette door, blijkende uit de uitslagen van de gemeenteraadsverkiezingen in 1983 en Europese verkiezingen in 1984, en bereikte in 1984 een hoogtepunt met circa 3000 partijleden. Dat jaar luidde echter ook de ondergang van de partij in wegens interne strijd. In oktober werd Janmaat geroyeerd vanwege zijn ondemocratisch leiderschap en in 1986 ging de partij financieel ten onder. Er werd hierna vrijwel onmiddellijk een doorstart gemaakt met de CP onder de naam Centrumpartij ’86. Deze partij wist nog enkele zetels te winnen in gemeenteraadsverkiezingen, met een hoogtepunt van negen zetels in 1994, maar zou nooit meer een zetel in de Tweede Kamer bekleden.
