Op 11 maart 1980 wordt een nieuwe politieke partij opgericht die veel reuring zal gaan veroorzaken gedurende de jaren tachtig: de Centrumpartij (CP). Onder de oprichters van deze partij bevinden zich voormalige leden van de Nederlandse Volksunie, die zich niet kunnen vinden in de radicale koers van Volksunie-leider Joop Glimmerveen. De Centrumpartij plaatst zich buiten het politieke spectrumdoor zich “niet links niet rechts” te noemen. Onder leiding van de politicoloog Hans Janmaat en de jurist Alfred Vierling politiseert de partij het thema ‘migratie’ en wordt ze al snel als fascistisch bestempeld wegens haar sterk nationalistische gedachtegoed.
De ideologie van de CP is opgebouwd rondom verheerlijking van de Nederlandse identiteit. De uitheemse culturen van migranten richten volgens de partij deze identiteit ten gronde door Nederlandse gewoonten en gebruiken te trachten te verbieden. Daarnaast leidt de toenemende bevolkingsdruk als gevolg van immigratie in haar ogen onvermijdelijk tot milieubederf, wat moet worden tegengegaan gezien de waarde die de natuur bezit binnen de nationale cultuur. Ten derde stelt de CP dat de rechtsstaat is ‘verloederd’ door een vergevingsgezinde houding ten opzichte van criminaliteit. Om de criminaliteit in te dammen en het gevoel van veiligheid terug te brengen in de maatschappij pleit de CP voor strengere handhaving en uitbreiding van het politieapparaat. Gedurende de jaren tachtig wint de CP gestaag aan aanhang en bij de verkiezingen van 8 september 1982 verkrijgt de partij onder aanvoering van Hans Janmaat een zetel in de Tweede Kamer. De CP roept veel weerstand op in de samenleving, onder andere via demonstraties tegen de opkomst van extreemrechts. In de Tweede Kamer leidt het tot een isolement van Janmaat.
Affiche CP Tweede Kamerverkiezingen 1986. DNPP
De groei van de partij zet door, blijkende uit de uitslagen van de gemeenteraadsverkiezingen in 1983 en Europese verkiezingen in 1984, en bereikt in 1984 een hoogtepunt met circa 3000 partijleden. Dat jaar luidt echter ook de ondergang van de partij in wegens interne strijd. In oktober wordt Janmaat geroyeerd vanwege zijn ondemocratisch leiderschap en in 1986 gaat de partij financieel ten onder. Er wordt hierna vrijwel onmiddellijk een doorstart gemaakt met de CP onder de naam Centrumpartij ’86. Deze partij wist nog enkele zetels te winnen in gemeenteraadsverkiezingen, met een hoogtepunt van negen zetels in 1994, maar zou nooit meer een zetel in de Tweede Kamer bekleden.
