Tussen 1982 en 1994 was de Volkspartij voor Vrijheid en Democratie (VVD) de kleinste van de drie grote partijen in het Nederlandse politieke landschap. Als onderdeel van de kabinetten Lubbers-I en II was zij van 1982 tot 1989 de enige coalitiepartner van het grotere CDA. In 1982 leidde de toen 32-jarige Ed Nijpels de partij naar een grote overwinning: van 26 naar 36 zetels. Door deze overwinning kon een CDA-VVD-coalitie steunen op een (krappe) parlementaire meerderheid. Diverse VVD-bewindslieden waren afkomstig uit het zakenleven. Lubbers-I zette in op forse bezuinigingen en een zakelijker manier van politiek bedrijven. Ook nam het kabinet stappen om facetten van de Rijksdiensten te privatiseren en verminderde het de overheidssteun aan bedrijven. Tijdens de kabinetsperiode raakten diverse VVD’ers verstrikt in affaires. Zo kwam vicepremier en minister van Economische Zaken Gijs van Aardenne in de problemen vanwege de RSV-enquête.

In 1986 kreeg de VVD dan ook een klap te verduren. Zij verloor negen zetels, waardoor de grote winst van 1982 bijna geheel verdampte. Nijpels zag zich na scherpe interne kritiek genoodzaakt terug te treden als fractievoorzitter. Hij werd opgevolgd door Joris Voorhoeve. De coalitie met het CDA werd voortgezet, al was de positie van de VVD verzwakt en die van het CDA versterkt. Die verschuiving bleek op den duur van invloed op de sfeer: binnen met name de VVD-fractie ontstond wrevel over de dominante houding van het CDA. Daarbij leidde het aanhoudende bezuinigingsbeleid en de daarbij behorende herziening van de sociale zekerheid op den duur tot gemor. In mei 1989 kwam de ontevredenheid tot uitbarsting bij het beoordelen van een Nationaal Milieubeleidsplan. Met name de voorgenomen afschaffing van het reiskostenforfait wilde de VVD-Tweede Kamerfractie niet voor haar rekening nemen. Lubbers oordeelde dat de tegenstellingen onoverbrugbaar waren en het kabinet viel.

Affiche VVD Tweede Kamerverkiezingen 1989. DNPP

Bij de verkiezingen die volgen verloor de VVD nog eens vijf zetels en hoewel een voortzetting van de samenwerking technisch gezien nog mogelijk was, koos het CDA ervoor het nu met de PvdA te proberen. Voorhoeve maakte plaats voor Frits Bolkestein, die met een krachtig oppositiegeluid de VVD in de jaren negentig weer naar zetelwinst leidde.